Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της Νάξου είναι τα πολλά, γραφικά και πολύ-κατοικημένα της χωριά. Παρότι έχουν υιοθετήσει ορισμένα στοιχεία του σύγχρονου τρόπου ζωής, διατηρούν ακόμα πολλά από τα ήθη, έθιμα και στοιχεία της παλαιάς εποχής, ειδικά κατά την διάρκεια των εορτών και πιο συγκεκριμένα, τις ημέρες του Πάσχα.
Στα χωριά της Νάξου, υπάρχουν μοναδικά πασχαλινά έθιμα που αξίζουν να ανακαλύψετε. Μερικά από αυτά είναι:
1. Οι Κούνιες στην Κωμιακή. Μια παράδοση των παλαιών εποχών είναι το όμορφο πασχαλινό έθιμο της
«Κούνιας». Το έθιμο αυτό, το οποίο συνηθίζεται την Δευτέρα του Πάσχα, θέλει τους νέους του χωριού να στήνουν αυτοσχέδιες κούνιες στα σοκάκια του χωριού και να κουνάνε τα κορίτσια απαγγέλλοντας τους αυτοσχέδιους στίχους.
[Το χωριό Κωμιακή στη Νάξο, επίσης γνωστό ως Κορωνίδα, στο βόρειο τμήμα της Νάξου και περίπου 35 χλμ. από τη Χώρα]
2. Τα Λαζαράκια της Μονής.Tα παλαιότερα χρόνια οι νοικοκυρές ζύμωναν και έψηναν το ψωμί της εβδομάδας κάθε Σάββατο. Το Σάββατο του Λαζάρου συνήθιζαν μαζί με τα άλλα ψωμιά να παρασκευάζουν και ψωμιά σε σχήμα ανθρώπου η στενόμακρες φραντζόλες όπου μέσα είχαν σταφίδες και καρύδια και από πάνω ολόκληρα καρύδια. Αυτά τα ψωμιά τα ονόμαζαν Λαζαράκια η πούλους και τα τα φιλούσαν να τα καταναλώσουν την Μεγάλη Παρασκευή, ημέρα αυστηρής νηστείας. Την ημέρα αυτή (Μεγάλη Παρασκευή) στην Παναγία Δροσιάνη, βυζαντινή, πρώτο χριστιανική εκκλησία, κάτω από το χωριό Μονή, εφαρμόζεται ένα έθιμο που θεωρείται ότι ξεκίνησε από την εποχή του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Λέγεται ότι οι καλόγριες της Μονής ζύμωναν πούλους και τα μοιράζουν στους πιστούς την συγκεκριμένη μέρα. Το έθιμο αυτό διατηρείται μέχρι τις μέρες μας, όπου ο φούρνος του χωρίου Μονή, παρασκευάζει αρτίδια με ξηρούς καρπούς και το μεσημέρι της Μεγάλης Παρασκευή στην Παναγία Δροσιανή ευλογούνται και μετά την Ιερή Αποκαθήλωση μοιράζονται στους προσκυνητές με ρακή.
[Η εκκλησία της Παναγίας Δροσιανής – σε μικρή απόσταση από τη Μόνη — βρίσκεται στο δρόμο προς το Χαλκί, περίπου 20 λεπτά και 20 χλμ. από τη Χώρα]
3. Τα Φωτισμένα Καλάμια στις Εγγαρές την Μεγάλη Παρασκευή. Τη Μεγάλη Παρασκευή, στο χωριό των Εγγαρών, η πομπή του Επιταφίου περνάει από σημεία του χωριού οπού οι νέοι έχουν συγκεντρώσει καλάμια τα οποία τα ανάβουν δημιουργώντας μια ξεχωριστή εικόνα και αίσθηση.
[Το χωριό Εγγαρές είναι περίπου 9 χιλιόμετρα και λίγα λεπτά από τη Χώρα]
4. Χωριάτικες Παραλλαγές του Παραδοσιακού Πιάτου «Μπάτουδο» η Πατούδο. Παραδοσιακό φαγητό το Πάσχα είναι το Πατούδo, γεμιστό κατσικάκι με ρύζι και χορταρικά (σεφουκλα, φρέσκο κρεμμύδι μάραθο και αλλά). Το πίατο, που συνοδεύεται με πατάτες, σε ορισμένα χωριά φτιάχνεται και λίγο διαφορετικά Στην Απείρανθο, για παράδειγμα, προσθέτουν σταφίδες στη βασική του γέμιση ενώ στο Φιλότι προσθέτουν και ψιλοκομμένα εντόσθια ζώου.
5. Το αυγό που “ανοίγει και κλείνει” την Σαρακοστή. Το βράδυ της Ανάστασης πιστοί φέρνουν μαζί τους κόκκινα αυγά στη λειτουργία. Εκεί τα ευλογούν. Ύστερα, τσουγκρίζοντας και τρώγοντας τα αυγά τελειώνει η νηστεία. Επίσης, το αυγό την Κυριακή πριν την Καθαρά Δευτέρα είναι το τελευταίο μη-νηστίσιμο φαγητό που τρώνε συμβολίζοντας έτσι το «κλείσιμο» του στόματος και την αρχή της νηστείας.
