Αφιέρωμα στις έρευνες και τις ανακαλύψεις που έκανε η ομάδα του Tristan Carter στη Στελίδα της Νάξου δημοσιεύει το καναδέζικο ειδησεογραφικό site www.thestar.com.
Στο αφιέρωμα ο κ. Carter μιλά για τις ανακαλύψεις της ομάδας του, που μαρτυρούν ότι στην περιοχή αυτή της Νάξου ζούσαν Νεάντερταλ και πιθανόν και οι πρόγονοί τους οι Homo Heidelbergensis ή ίσως ακόμη και οι Homo Erectus…
Αναλυτικότερα το άρθρο της Kate Allen αναφέρει: Οι Νεάντερταλ μέσα σε πλοίο; Μια θεωρία που ίσως είναι πραγματική…
Η Νάξος, το μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων, είναι πλούσιο σε αρχαιολογικά ευρήματα, όπως τα λευκά μαρμάρινα ειδώλια και τα εντυπωσιακά διαμορφωμένα αγγεία, τα οποία βρίσκονται σε εκθέσεις και μουσεία.
Οι πρώτοι αρχαιολόγοι που βρήκαν περίεργα λίθινα αντικείμενα στη Νάξο ήταν Γάλλοι ερευνητές που εργάζονταν στο νησί το 1981.
Κάποια κομμάτια βράχου όμως έμοιαζαν πολύ πιο παλιά…
«Τα λίθινα εργαλεία που ανακαλύφθηκαν στη περιοχή δεν μοιάζουν σε τίποτα με τα λίθινα εργαλεία που έχουν βρεθεί σε άλλες προϊστορικές θέσεις στα νησιά των Κυκλάδων” δήλωσε ο Tristan Carter, αρχαιολόγος στο Πανεπιστήμιο McMaster στο Χάμιλτον.
Οι αρχαιολόγοι από καιρό πίστευαν ότι οι πρώτοι άνθρωποι που αποίκισαν την περιοχή ήταν αγρότες που έφτασαν στο νησί με πλοίο πριν από περίπου 9.000 χρόνια. Μόνο οι άνθρωποι, που από κυνηγοί και συλλέκτες φαγητού για τη διαβίωση τους, εξελίχθηκαν σε οργανωμένους γεωργούς, θα μπορούσαν να πετύχουν τη διέλευση της θάλασσας.
Αλλά τα λίθινα εργαλεία στη Νάξο είναι λαξευμένα από έναν Παλαιολιθικό λαό – πολύ πιο αρχαίο από τους ανθρώπους.
Αρχίζοντας το 2013, ο Carter έχει πραγματοποιήσει ένα νέο γύρο ερευνών στη Νάξο. Ο ίδιος μαζί με άλλους που εργάζονται στην περιοχή έχουν αρχίσει να αποδεικνύουν ότι οι άνθρωποι έφθασαν στα νησιά του Αιγαίου 250.000 χρόνια πριν, ίσως και νωρίτερα. Αν αυτές οι ημερομηνίες επιβεβαιωθούν, αυτό σημαίνει ότι οι πρώτοι άνθρωποι εκεί, ήταν Νεάντερταλ και πιθανόν οι πρόγονοί τους οι Homo Heidelbergensis ή ίσως ακόμη και οι Homo Erectus.
Θα μπορούσαν αυτά τα αρχαϊκά Ηominins να έχουν ταξιδέψει με πλοίο;
Το ταξίδι στη θάλασσα είναι φαινόμενο μιας “νεότερης συμπεριφοράς” και είναι κάτι που μας ξεχωρίζει από τα πρωτόγονους προγόνους μας που δεν υπάρχουν πια και από τα πρωτεύοντα θηλαστικά. Η διάβαση οποιασδήποτε σημαντικής απόστασης στη θάλασσα απαιτεί την κατασκευή εργαλείων, τη δημιουργία σκάφους, τις γνώσεις πλοήγησης και ίσως το πιο σημαντικό, τη φαντασία και την τόλμη για την πραγματοποίηση του ταξιδιού.
Άλλοι ερευνητές επιμένουν ότι θα πρέπει να ανακαλυφτούν πιο πειστικά στοιχεία προκειμένου να αποδώσουν μια τόσο περίπλοκη συμπεριφορά στα Νεάντερταλ και άλλα Ηominins, που θα αποτελέσουν ένα σημαντικό κεφάλαιο στην εξέλιξη του γένους μας.
«Αν τα Erectus ταξίδευαν μέσω θαλάσσης πριν από 1.5 εκατομμύριο χρόνια, αυτό θα ανατρέψει τα όσα ξέραμε μέχρι σήμερα για το πώς αυτά τα πλάσματα σκέφτονταν και συμπεριφέρονταν», δήλωσε ο Tom Leppard, αρχαιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Cambridge.
Τα τελευταία χρόνια, πολλά από αυτά που γνωρίζαμε για τη συμπεριφορά των Νεάντερταλ έχουν καταρρεύσει. Οι αρχαιολόγοι έχουν βρει ενδείξεις, ότι οι Νεάντερταλ σκάλιζαν σύμβολα στις σπηλιές, ζωγράφιζαν το σώμα τους με χρωστική ουσία, έφτιαχναν μουσικά όργανα και κοσμήματα και έθαβαν τους νεκρούς τους -πρακτικές που μέχρι σήμερα πιστεύαμε ότι είναι αποκλειστικά για εμάς. Το πιο συναρπαστικό όμως είναι πως οι επιστήμονες έχουν αποδείξει ότι άτομα με ευρωπαϊκή ή ασιατική καταγωγή φέρουν μια μικρή ποσότητα DNA από τους Νεάντερταλ, κάτι που αποδεικνύει την ύπαρξη μιας προϊστορικής διασταύρωσης.
“Οι έρευνες κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο δεκαετιών μας έχουν δείξει ότι οι προγονοί μας ήταν πιο ικανοί και πολύπλοκοι από ότι νομίζαμε», δήλωσε ο Κάρτερ.
“Είμαι ο πρώτος που θα πω ότι η πρόκληση είναι τόσο μεγάλη, που τα μέλη της ομάδας μου θα πρέπει να είναι εξαιρετικά προσεκτικά για το πώς λειτουργούν και τι ισχυρίζονται: Ο πήχης είναι ανεβασμένος για εμάς”.
Η γαλλική ομάδα στη Νάξο δεν ήταν η πρώτη που έκανε ανασκαφές στα νησιά του Αιγαίου και της Μεσογείου και που ανέφερε αντικείμενα παλαιότερα από τη Νεολιθική περίοδο. Υπήρξαν και παλαιότερες ανακαλύψεις οι οποίες ήταν αποσπασματικές και ποτέ δεν ελέγχθηκαν.
Πριν δύο χρόνια, ο Κάρτερ και ο Δημήτρης Αθανασούλης πήραν άδεια για την ανασκαφή στη Στελίδα της Νάξου.
“Πάντα είχα ένα προαίσθημα όταν επισκεπτόμουν τη Στελίδα κατά τη διάρκεια του διδακτορικού μου. Πίστευα ότι ίσως αυτή η περιοχή να συνδυάζεται με νέες ανακαλύψεις”.
Η περιοχή είναι προκλητική. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι ήταν ένα λατομείο, όπου οι άνθρωποι ερχόντουσαν για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια να ανακτήσουν το υλικό για την κατασκευή λίθινων εργαλείων.
“Είναι σαν να πηγαίνεις σε ένα εργοστάσιο και το μόνο που βλέπεις είναι, αυτά που έχουν πεταχτεί”, δήλωσε ο Κάρτερ.
Μετά από χρόνια εργασίας, η ομάδα του Κάρτερ έχει βρει πολλά αντικείμενα, συμπεριλαμβανομένων και διακριτικών τύπων εργαλείων που στην ηπειρωτική Ελλάδα έχουν συνδεθεί αποκλειστικά με τα Νεάντερταλ και Homo Ηeidelbergensis. Αυτά τα αντικείμενα θα μπορούσε να είναι ακόμα και περισσότερο από 250.000 χρόνια παλιά.
Όλα αυτά ίσως δεν είναι αρκετά για να πείσουν τους σκεπτικιστές… αφού χρειάζονται και αντικείμενα θαμμένα σε σαφώς καθορισμένα στρώματα του εδάφους, τα οποία θα μπορούν να χρονολογηθούν με ακρίβεια.
Ο Κάρτερ στηρίζεται σε μια μέθοδο που είναι γνωστή ως οπτικά διεγερμένη φωταύγεια. Σε αντίθεση με τη ραδιοχρονολόγηση, η οπτικά διεγερμένη φωταύγεια λειτουργεί σε εξαιρετικά παλιές καταθέσεις του εδάφους, αλλά παίρνει μήνες για να επεξεργαστεί. Τα πρώτα αποτελέσματα του εργαστηρίου έχουν χρονολογικά τοποθετήσει μερικά από τα εκθέματα της Στελίδας τουλάχιστον 50.000 χρόνια πριν. Η ομάδα ωστόσο, εξακολουθεί να περιμένει τα αποτελέσματα από τα χαμηλότερα στρώματα του χώρου, όπου βρέθηκαν τα προ-Νεάντερταλ εργαλεία.
Οι αξιόπιστες ημερομηνίες είναι σημαντικές για την εκτίμηση της στάθμης της θάλασσας. Σε αντίθεση με την Κρήτη και την Κύπρο (όπου κι εκεί έχουν πραγματοποιηθεί ανασκαφές), η Νάξος δεν είναι ένα “πραγματικό” νησί… Όταν έπεσε η στάθμη της θάλασσας, ήταν συνδεδεμένο με γειτονικά νησιά και σχημάτιζαν ένα μέγα-κυκλαδίτικο νησί. Η τεκτονική της περιοχής δεν βοηθά γιατί οι μοντελιστές διαφωνούν σχετικά με το εάν η κυκλαδίτικη μάζα της γης συνδεόταν με την ηπειρωτική χώρα κατά καιρούς, επιτρέποντας στους Ηominins να φτάσουν στη Νάξο με τα πόδια.
Επειδή οι περισσότεροι αρχαιολόγοι που εργάστηκαν στην περιοχή είναι ειδικοί στους πολιτισμούς που δημιούργησαν αυτά τα πανέμορφα ειδώλια και κεραμικά “πολλοί από αυτούς δεν είχαν εκπαιδευτεί για να ψάξουν για σκορπισμένα κομμάτια από σπασμένα βράχια, επειδή δεν ήταν πολύ συναρπαστικό”, είπε ο Alan Simmons.
Τα αντικείμενα μπορεί να μην είναι πολύ συναρπαστικά, αλλά τα συμπεράσματα που μπορεί να βγάλει κανείς γι αυτά, είναι.
Αν οι αρχαϊκοί Ηominins έφτασαν τα νησιά του Αιγαίου με πλοίο, πού αλλού θα τους βρούμε;
«Πάντα βλέπαμε τη θάλασσα ως ένα εμπόδιο», είπε ο Simmons. “Αλλά το επιχείρημα μερικών ανθρώπων είναι, ότι η θάλασσα δεν ήταν ένα εμπόδιο… Ίσως να ήταν μια εθνική οδός”.
