Ο Μπούργος (από το ιταλικό borgo, που δηλώνει οχυρωμένο οικισμό), ήταν ο «αστικός» συνοικισμός της Νάξου.
Όταν μετά την κατάκτηση της Νάξου από τους Λατίνους και την ίδρυση της ηγεμονίας τους, πρωτεύουσα του νησιού έγινε η Χώρα, το Κάτω ή Μέσα Κάστρο διαμορφώθηκε ως κατοικία του ηγεμόνα.
Βόρεια και βορειοδυτικά του Κάστρου διαμορφώθηκε ένας οικισμός που κατοικείτο από «αστούς», Λατίνους και Έλληνες, δηλαδή από κατοίκους των οποίων η μοναδική απασχόληση δεν ήταν η καλλιέργεια της Γης. Αυτός ο οικισμός ήταν ο Μπούργος.
Ο Μπούργος οριοθετείται από τρεις πύλες:
- την Πόρτα του Γιαλού, που έφερε στο υπέρθυρό της το οικόσημο των Κρίσπων
- το Εξώμπουργο, όπου βρίσκεται η εκκλησία του Προφήτη Ηλία
- και την Πύλη της Εβριακής, δίπλα στην εβραϊκή εκκλησία της Αγίας Σοφίας, μετά την οποία άρχιζε η συνοικία των Εβραίων
Αρχικά ο Μπούργος δεν βρεχόταν από θάλασσα. Δεν γνωρίζουμε ποια εποχή έλαβε την τελική οικιστική φυσιογνωμία του.
Στον Μπούργο θα περιηγηθείτε στους στενούς στεγασμένους δρόμους, που αποτελούν έναν μαγευτικό λαβύρινθο, με απρόοπτα αδιέξοδα και ενδιαφέροντα αρχιτεκτονικά στοιχεία, όπως «βόλτα», φεγγίτες, τους «ανεφανούς», τα «φουρούσια» και τα μπαλκόνια.
Τα σπίτια του Μπούργου συνθέτουν ένα περίπλοκο οικιστικό συγκρότημα, που λειτουργούσε ως τείχος ενάντια στους εισβολείς που έρχονταν από τη θάλασσα. Εδώ βρισκόταν η πρώτη γραμμή άμυνας για τους υπερασπιστές του Κάστρου.
Με την πάροδο του χρόνου ο οικισμός διαμορφώνεται με κέντρα της εκκλησίες που κτίστηκαν από τις αρχές και τα μέσα του 16ου αι., ακολουθώντας το βυζαντινό πρότυπο.
Η «πλάτσα» του Μπούργου, δηλαδή η αγορά του, όπου βρίσκεται η Παναγία του Χριστού, εθεωρείτο το κέντρο του, ενώ στην «Πόρτα του Γιαλού» υπήρχαν πολλά μαγαζιά, εργαστήρια κι αποθήκες.
