Η ιστορία των πολιτισμών είναι γεμάτη μύθους και παραδόσεις που αναφέρονται στις θεραπευτικές χρήσεις των φυτών. Πίσω από κάθε θαυματουργή ενέργεια ίσως να βρίσκεται και ένα βότανο που λίγοι έτυχε να γνωρίζουν και λίγοι να το χρησιμοποιούν. Βότανα που γνώριζαν οι θεοί και τυχαία ανακάλυψαν οι άνθρωποι, βότανα που ξεπηδούν ακόμη και από το αίμα μυθικών ηρώων…
“Η Νάξος είναι στην ευχάριστη θέση να διαθέτει μια τεράστια ποικιλία από άγρια βότανα με ευεργετικές ιδιότητες”, όπως μας λέει ο Μανώλης Σαντοριναίος, ένας παθιασμένος φυσιολάτρης και συλλέκτης βοτάνων, που εξοικειώθηκε με τα φαρμακευτικά φυτά από πολύ μικρή ηλικία. Η δίψα για την επαφή με την φύση, τον έκανε συλλέκτη βοτάνων και χρόνο με τον χρόνο απέκτησε βαθιά γνώση στην φυτοθεραπεία, πράγμα που τον οδήγησε στην παρασκευή αλοιφών και ελαίων.
Το βάλσαμο, η δάφνη, ο ευκάλυπτος, η μέντα, η τσουκνίδα, η μολόχα, το πεντάνευρο, η καλέντουλα, το χαμομήλι, η λεβάντα, το θυμάρι, η ρίγανη,η λουίζα και το μελισσόχορτο είναι αρκετά από τα βότανα που μπορούμε να βρούμε επάνω στο νησί.
Βάλσαμο (ή σπαθόχορτο): Θα το βρούμε στις Μέλανες στην περιοχή γύρω από τον Κούρο και οι αλοιφές που παράγονται βοηθούν ευεργετικά στα καψίματα, σε πληγές, κοψίματα, σε κράμπες, νευραλγίες.
Άγρια δάφνη: φυτρώνει στον Άγιο Θαλάλαιο και οι αλοιφές που παράγονται είναι υπέροχα δυναμωτικά για τα μαλλιά και ανακουφίζουν σε διαστρέμματα και θλάσεις.
Ευκάλυπτος: Φυτρώνει άφθονος σχεδόν σε όλες τις περιοχές της Νάξου και η επάλειψη με την αλοιφή που παράγεται είναι κατάλληλη σε περίπτωση ιγμόρειας.
Άγριος δυόσμος: Θα συναντήσουμε άφθονο στην Απείρανθο αλλά συχνά χρησιμοποιείται ο ήμερος, αυτός της γλάστρας, όπως και η μέντα. Παράγεται αλοιφή με έντονο άρωμα κατάλληλο σε περίπτωση ιγμόρειας.
Η τσουκνίδα: Είναι ένα βότανο που φυτρώνει παντού, όπως και η μολόχα.Και τα δύο βότανα παράγουν αλοιφές άριστης ποιότητας για το έκζεμα, την φαγούρα, τα τσιμπήματα και τις πληγές.
Το πεντάνευρο: Μπορούμε να το εντοπίσουμε στην περιοχή Κάμπωνες στις Μέλανες και παράγονται αλοιφές για αιμορροίδες, συρίγγια και έλκη.
Η καλέντουλα: Υπάρχει άφθονη σε όλο το νησί (Αγγίδια, Μέλανες, Αδισαρού κ.ά) και χρησιμοποιείτε ευρύτατα για τους μύκητες των ποδιών (αθλητών), εγκαύματα, κοψίματα, εκδορές και μυϊκούς σπασμούς.
Το χαμομήλι: Το βρίσκουμε και αυτό παντού και οι αλοιφές που παράγονται ανακουφίζουν άψογα το ερεθισμένο δέρμα, τη φαγούρα, τους μύκητες, τα τσιμπήματα, το έκζεμα, τις ερεθισμένες θηλές, τα ερεθισμένα κουρασμένα μάτια.
Η λεβάντα: Φυτρώνει άφθονη στην Ποταμιά και παράγει αλοιφές κατάλληλες για κράμπες και πόνους στις αρθρώσεις.
Το θυμάρι: Το βρίσκεις και αυτό άφθονο στις Μέλανες αλλά και σε όλη τη Νάξο και φτιάχνονται αλοιφές για τριχόπτωση, δερματοπάθειες, πληγές, έρπη ζωστήρα, καψίματα, ψώρα, λειχήνες, αρθροιτικά, ρευματισμοί.
Η ρίγανη: Μπορούμε να τη βρούμε στον Καλόξυλο αλλά και σε πολλές άλλες περιοχές της Νάξου, παράγει αλοιφές για πληγές, φθειρίαση, πληγές με πύον, πόνους ρευματισμών και αρθρώσεων.
Η λουίζα: Φυτρώνει κυρίως στον Καλόξυλο και είναι ένα άριστο και ευρέως χρησιμοποιούμενο βότανο κατάλληλο για ημικρανίες, πονοκέφαλο, δερματοπάθειες και πυρετό.
Το φασκόμηλο: Μπορούμε να το βρούμε στις περισσότερες περιοχές της Νάξου ενώ υπάρχει άφθονο στο Παρατρέχον, στην Ποταμιά. Παράγει αλοιφές κατάλληλες για δερματοπάθειες αλλά και για την ανανέωση της επιδερμίδας του προσώπου.
Διατήρηση βοτάνων
Ο πιο δημοφιλής τρόπος διατήρησής των βοτάνων είναι η αποξήρανση. Αφού τα μαζέψουμε, φτιάχνουμε μικρά ματσάκια και τα κρεμούμε ανάποδα σε μέρος που αερίζεται και δε το βλέπει ο ήλιος. Μόλις αποξηρανθούν, αφαιρούμε τα φύλλα από τα κοτσάνια και τα τοποθετούμε σε αεροστεγή βάζα. Τα φυλάσσουμε σε δροσερό και σκοτεινό μέρος, καθώς η ζέστη και το φως γρήγορα εξαφανίζουν το χρώμα και το άρωμά τους. Μερικά από τα καταλληλότερα βότανα για να τα αποξηράνουμε είναι η ρίγανη, το θυμάρι, το δενδρολίβανο, το χαμομήλι, το τσάι του βουνού, η δάφνη και η μέντα. Ορισμένα φυλλώδη βότανα, όπως ο βασιλικός αν αποξηρανθούν χάνουν το χρώμα και τη γεύση τους. Η κατάψυξη είναι ο καλύτερος τρόπος. Τα κατεψυγμένα βότανα είναι πιο κοντά στο χρώμα και τη γεύση με τα φρέσκα και είναι ιδανικά για το μαγείρεμα. Η μέντα και η μαντζουράνα, ο μάραθος και ο βασιλικός, ο δυόσμος και το μελισσόχορτο καταψύχονται πολύ καλά.
Ένας άλλος τρόπος για να διατηρήσουμε τα βότανα είναι να τα βάλουμε μέσα σε λάδι. Τα βότανα που έχουμε συλλέξει πρέπει να τα χρησιμοποιούμε μέσα σε ορισμένο χρονικό διάστημα, λιγότερο του ενός χρόνου, γιατί χάνουν τις θεραπευτικές τους ιδιότητες.
