Το βουνό Ζας, που εκτείνεται νοτιοανατολικά από το χωριό Φιλώτι, είναι η ψηλότερη κορυφή τόσο της Νάξου όσο και των Κυκλάδων (1.004 μ.).
Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Δίας πατέρας των θεών, γεννήθηκε στην Κρήτη αλλά μεγάλωσε στη Νάξο, όπου λατρεύτηκε από τους κατοίκους, οι οποίοι έδωσαν και το όνομά του Ζεύς (Ζας) στο ψηλότερο βουνό τους.
Στην κορυφή του Ζα, όπως αναφέρει η μυθολογία, ένας αετός παρέδωσε στο Δία τον κεραυνό με τη βοήθεια του οποίου έγινε κύριος του Ολύμπου.
Στην κορυφή του βουνού, τη «Μύτη του Ζα» όπως λέγεται, γινόταν και η λατρεία του μεγάλου Θεού. Εκεί υπάρχει ακόμα σκαλισμένη σε βράχο η επιγραφή “Όρος Διός Μηλωσίου”, δηλαδή όρος του Δία, προστάτη των προβάτων, επιγραφή που καθόριζε τα όρια του ιερού που ήταν αφιερωμένο στο μεγάλο θεό.
Ο Ζας συνδέεται επίσης με τη γέννηση των νυμφών Φιλίας, Κορωνίδας και Κλείδης, που ανέλαβαν την ανατροφή του Διονύσου, του οποίου πατρίδα ήταν η Νάξος.
Σε υψόμετρο 630 μέτρων βρίσκεται το σπήλαιο του Ζα, ένα από τα εντυπωσιακότερα φυσικά αξιοθέατα της Νάξου.
Το σπήλαιο εξερευνήθηκε το 1962. Οι ανασκαφές που έγιναν στο σπήλαιο την περίοδο 1985-86 και 1994, έφεραν στο φως ευρήματα από τη νεολιθική μέχρι την κλασσική και την ρωμαϊκή εποχή, πολλά από τα οποία εκτίθενται στο αρχαιολογικό μουσείο της Νάξου.
Το σπήλαιο παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον και από σπηλαιολογική άποψη. Το μήκος του σπηλαίου είναι 115 μέτρα και το μεγαλύτερο βάθος του από το επίπεδο της εισόδου είναι 10 μέτρα, ενώ το υψηλότερο σημείο του είναι 10 μέτρα πάνω από το επίπεδο της εισόδου. Καταλαμβάνει έκταση 4.100 τ.μ.
Έχει μεγάλους θαλάμους που εκτείνονται σε μήκος 11 μέτρων, και εντυπωσιακό εσωτερικό διάκοσμο που περιλαμβάνει μεγάλους σταλακτίτες και σταλαγμίτες καθώς και σπάνια λίθινα συμπλέγματα.
Επίσης κοντά στην είσοδο σε ένα μικρό θάλαμο υπάρχει και ένα ναΐδριο της Ζωοδόχου Πηγής, κτισμένο την εποχή της Τουρκοκρατίας, τότε που το σπήλαιο αποτελούσε καταφύγιο των χριστιανών κατοίκων της π μήκους περίπου 600μ, εριοχής.
Πέρα από το πέπλο της μυθολογίας που καλύπτει το βουνό, ο Ζας διαθέτει μοναδική φυσική ομορφιά και προσφέρεται ιδιαίτερα για πεζοπορία στη φύση μέσα από παλιά και πανέμορφα μονοπάτια.
