Η Καλοταρίτισσα είναι ένα μικρό, γραφικό ψαροχώρι στους πρόποδες του βουνού. Παπά, στο βορειοανατολικό άκ ...
Η γνωριμία με τη Δονούσα ξεκινάει από το Σταυρό ή Κάμπο όπως τον ονομάζουν οι ντόπιοι, που είναι το λιμάνι και η πρωτεύουσα του νησιού.
Κτισμένος σε απάνεμο κόλπο στις νοτιοδυτικές ακτές, αποπνέει μια φιλόξενη αύρα που σε κάνει να νιώθεις οικεία από την πρώτη στιγμή.
Με άσπρα σπιτάκια και πλακόστρωτα σοκάκια, που ξεκινούν από τη θάλασσα και σκαρφαλώνουν μέχρι τα ψηλότερα σημεία των γύρω λόφων, έχει αυθεντικό κυκλαδίτικο χρώμα και συγκεντρώνει το μεγαλύτερο μέρος της τουριστικής κίνησης του νησιού.
Οι όμορφες εκκλησίες του Τιμίου Σταυρού και της Παναγίας-Αη Γιάννη είναι ξεχωριστά στολίδια στο Σταυρό, και όταν γιορτάζουν, στις 14 Σεπτεμβρίου και στις 15 Αυγούστου αντίστοιχα, διοργανώνονται μεγάλα πανηγύρια.
Ακολουθώντας τον κεντρικό δρόμο ή το πανέμορφο παλιό καλντερίμι που άλλοτε συνέδεε τα χωριά μεταξύ τους, θα φθάσετε στο παραδοσιακό οικισμό της Μεσαριάς με τη μοναδική θέα προς την Αμοργό, τις Μάκαρες και την πίσω πλευρά της Νάξου.
Απομεινάρια του παρελθόντος είναι και οι δύο εγκαταλελειμμένοι ανεμόμυλοι, λίγο πιο έξω από το χωριό, που έχουν σταματήσει να λειτουργούν από τη δεκαετία του ’70. Έχουν πρόσβαση από μονοπάτια που ξεκινούν από το χωριό ενώ καλύτερα διατηρημένος είναι αυτός που βρίσκεται πάνω από τη θέση Βαθύ Λιμενάρι.
Το οδικό δίκτυο του νησιού στη συνέχεια οδηγεί στο Μερσήνι, ένα ορεινό χωριό, γαντζωμένο σε μια απότομη πλαγιά στα ανατολικά, με καταπληκτική θέα προς το πέλαγος και την Αμοργό. Με χαμηλά, πέτρινα σπίτια και ειδυλλιακές τοποθεσίες τριγύρω, το Μερσήνι προσελκύει πολλούς επισκέπτες που εκτός από την ομορφιά του τόπου, μπορούν να απολαύσουν και καλό φαγητό στις δύο ταβέρνες του χωριού που τους καλοκαιρινούς μήνες λειτουργούν όλη μέρα.
Η εκκλησία του οικισμού, η Αγία Σοφία, λευκή με μπλε τρούλο, ξεχωρίζει από μακριά, κτισμένη σε ένα ύψωμα με υπέροχη θέα στην άκρη του οικισμού. Το Μερσήνι ωστόσο φημίζεται κυρίως για την τοποθεσία με τον αιωνόβιο πλάτανο δίπλα στην πηγή με τα τρεχούμενα νερά, θέαμα που θεωρείται σπάνιο στις Κυκλάδες. Για το νερό που αναβλύζει από την πηγή, οι παλιοί έλεγαν ότι ερχόταν από την Ικαρία, ενώ εδώ γίνεται κάθε χρόνο στις 17 Σεπτεμβρίου το όμορφο πανηγύρι της Αγίας Σοφίας. Από το Μερσήνι επίσης ξεκινάει μονοπάτι που οδηγεί σε δύο από τις ομορφότερες παραλίες της Δονούσας, το Λιβάδι και το Φύκιο.
Ο κεντρικός δρόμος καταλήγει στην Καλοταρίτισσα, ένα γραφικό ψαροχωρι, κτισμένο στους πρόποδες του βουνού Πάπας στην βορειοανατολική άκρη του νησιού. Τα λιγοστά σπίτια του χωριού στολισμένα με βασιλικούς και βουκαμβίλιες είναι χαμηλά και πετρόκτιστα, με μπλε και πράσινες πόρτες και παράθυρα, ενώ οι γέρικοι κέδροι που ορθώνονται στα γύρω υψώματα εντυπωσιαζουν. Το ιδιο λιτο υφος εχει και το καταλευκο εκκλησάκι του χωριού, ο Άγιος Γεώργιος με το όμορφο καμπαναριό, που κτίστηκε μόλις το 1985.
Τους καλοκαιρινούς μήνες, που η Καλοταρίτισσα ζωντανεύει, λειτουργεί ταβέρνα με παραδοσιακά φαγητά. Μπροστά από το χωριό απλώνεται ο ομώνυμος κόλπος με τις όμορφες παραλίες Σαπουνόχωμα, Βλυχός, Μέσα Άμμος και Τρυπητή, ενώ στη ενώ στη βορειοανατολική άκρη του, ξεπροβάλλει ο όγκος της βραχονησίδας Σκουλονήσι.
